De St. Agathakerk
In 1723 koopt graaf von Plettenberg de heerlijkheid Eys en voegt deze toe aan Wittem, dat hij eerder aangekocht had. De oude kerk op de Boerenberg was in zeer slechte staat en het is von Plettenberg geweest die, met toestemming van het Bisdom Luik, architect Schloun uit Münster de opdracht gaf een nieuwe kerk te ontwerpen. Opgetrokken uit baksteen en voorzien van ronde raamomlijstingen van Naamse steen is het een voorbeeld van Westfaalse barok. Op 16 juni 1732 wordt de eerste steen gelegd door Von Brauman, de vertegenwoordiger van von Plettenberg. De bouw van het middenschip kwam waarschijnlijk in 1736 gereed, terwijl de toren jaren later kon worden voltooid, gedeeltelijk met stenen van de inmiddels afgebroken oude kerk. Pas op 16 juni 1770 werd de kerk gewijd door de Luikse bisschop Karel Alexander.
Van de oude kerk is alleen het doopvont uit de 12e eeuw bewaard gebleven. Het tabernakel en hoofdaltaar met Corintische zuilen dateren uit 1746 en zijn gemaakt in Aken. Het doek “Christus in de hof van olijven” is gemaakt door de kunstenaar Leemans. De zijaltaren, links de H.Agatha en rechts Maria, dateren uit dezelfde tijd en zijn gemaakt in Eupen. De biechtstoelen stammen uit 1752 en komen uit Maastricht. Het orgel dateert uit 1844 en is gemaakt door de beroemde gebroeders Mueller uit Reiffenscheid. De grootste kerkschat is het stralenmonstrans uit zilver en goud, in 1672 door koning Lodewijk XIVe geschonken aan de parochie werden als eerherstel voor een heiligschennende inbraak in de oude kerk door soldaten van zijn leger.
In 1934-1935 werden de beide zijbeuken gebouwd. De verbouwing en restauratie van de hele kerk werd gedaan door de plaatselijke aannemer Schwanen. Tevens werd kerk voorzien van gebrandschilderde ramen van Joep Nicolas. Een Duitse bom vernielde helaas de meeste ramen, de ramen van de linker kapel bleven gespaard. De vernielde ramen werden vervangen door “oorlogsglas”.
In 2001 is een gebrandschilderd raam geplaatst in de rechterzijkapel en 2008 het raam bij de biechtstoel rechts, beiden gemaakt door Jo Havenith. De twee eikenhouten koorbanken dateren uit ca. 1700 en komen uit de oude kerk. Op de sokkels in het middenschip staan de H. Jozef, H. Sebastianus en H. Barbara. Verder staat er nog een houten beeld van de H. Anna met het kind Maria en een beeld van de H. Theresia.
Momenteel loopt er aan onze kerk een onderhoudsproject, dat deels gesubsidieerd wordt door de BRIM ( Bijdrageregeling Instandhouding Monumenten) en de Provincie. Dat komt omdat onze kerk een Rijksmonument is. De looptijd van het project is 5 jaar, tot 2017. Hieronder vallen diverse werkzaamheden zoals o.a. schilderwerk, dakreparaties, onderhoud houtwerk, renovatie ramen, renovatie orgel, nieuwe traptreden, renovatie voegwerk en metselwerk.
Het bovengenoemde onderhoudsproject is in 2017 geheel uitgevoerd en afgerond. De financiële afwikkeling zal in 2018 plaats vinden.
Inmiddels hebben wij een nieuw onderhoudsproject ( voor de kerk) ingediend, looptijd 2018-2023, en subsidie aangevraagd via de SIM ( Subsidieregeling Instandhouding Monumenten) bij de landelijke overheid. Onze aanvraag is gehonoreerd.!
We hebben ook subsidie aangevraagd bij de Provincie Limburg, voor dit project. Zodra we daar een positieve reactie over ontvangen kunnen we starten met de uitvoering.
Bij dit nieuwe onderhoudsproject wordt o.a. het volgende meegenomen:
*Het altaar ( het houten ornament met de schilderij).
*De “bol” met kruis en haan ( op de torenspits).
*Diverse stukadoors werkzaamheden, schilderwerk en onderhoud aan de daken.
*Diverse jaarlijkse controles o.a. : Monumentenwacht, bliksembeveiliging, brandblussers, houten casco en het orgel.