Ons menselijk leven is van de ene kant het kostbaarste dat we bezitten, maar er wordt niet altijd zorgvuldig mee omgesprongen. Zorgvuldige omgang is uiteraard een zaak van onszelf, maar ook van onze medemensen. We mogen de waarde van het leven niet louter en alleen afmeten naar het voordeel of het nadeel dat we er zelf aan menen te moeten hebben. Heel de gezondheidszorg is gebouwd op de zorgvuldige omgang met en de koestering van het leven. In oorlogssituaties wordt er lichtvaardig omgesprongen met het leven van soldaten, van burgers, van mensen op de vlucht. Maar zo kan er ook in het verkeer en zelfs in de zorg of in ambten die bestemd zijn voor dienstverlening sprake zijn van onzorgvuldige omgang met elkaars leven. Media berichten daarover regelmatig.
We lezen al enkele weken uit de Bergrede van Jezus uit het Evangelie van Matteüs. Ook vandaag weer. Als je die teksten legt naast wat er dagelijks gebeurt moet je concluderen, dat we nog ver afstaan van het Koninkrijk van God. De woorden van Jezus zijn bedoeld als een aanvulling op de zogenoemde Tien Geboden of Tien Woorden, de kern van de Joodse Wet. Daar werd eigenlijk een minimum van goed omgaan met elkaar aangegeven: je zult minimaal niet doden, minimaal niet stelen, minimaal niet de integriteit van je medemens aantasten.
Het voorschrift in de oude Joodse Wet om iemand niet verder te beschadigen, dan de beschadiging die hij jou heeft berokkend. Men mocht niet verder gaan dan oog om oog, tand om tand. Dat was al een hele verbetering, op wat Kaïn gedaan had die zijn onschuldige broer Abel uit Jaloezie had vermoord. Het is in de strijd van het leven voor menigeen moeilijk genoeg om niet verder te gaan dan de ander hem of haar heeft aangedaan.
Nu zegt Jezus echter, dat zijn volgelingen zich niet moeten verzetten als hun kwaad wordt aangedaan. Hij zegt meer van die dingen waarvan we er op het eerste gezicht niet over peinzen om erop in te gaan. Je kunt toch niet houden van je vijand. De uitspraken van Jezus zijn inderdaad straf. We hebben eerder de neiging ons daarvan af te keren dan erop in te gaan. Opkomen voor onszelf, ons verweren als ons iets kwaads dreigt te worden aangedaan, liggen eerder in onze lijn.
De vraag is dan waar het Jezus bij dit soort uitspraken om begonnen is? Het gaat er bij hem om een nieuwe mentaliteit aan te prijzen, die verder reikt dan die van onze eerste primaire reacties van zelfverdediging als iets of iemand ons bedreigt. Een reactie van geweld na geweld brengt niet verder, lijkt Jezus te zeggen. Een tegenstander kleineren helpt niet. ‘Heb je vijanden lief en bid voor wie je vervolgen; pas dan ben je kinderen van je Vader in de hemel’. ‘Het is bovendien geen kunst lief te hebben die jou liefhebben.’
De woorden van Jezus staan niet los van zijn daden. Kijk naar wat er gebeurt tijdens zijn laatste levensdagen, tijdens zijn proces, zijn kruisiging. Hij is het toonbeeld van zachtmoedigheid, die degenen, die hem naar het leven staan, vergeeft. En, zijn naam is tot op heden de meest geachte naam op aarde, ideaal van vrede en vergeving; aantrekkelijk in zijn idealisme ook al halen wij zelf dat vaak niet. Jezus verijst ook naar God, die het laat regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Ook onrechtvaardigen betrekt God in zijn liefde in de kansen die Hij hen steeds weer biedt want ook zij geschapen voor en door de liefde. De niet aflatende liefde van God voor wie ook wordt de norm.
Het gaat derhalve om een nieuwe mentaliteit, een stap verder dan het minimum. Voor christenen zijn Jezus woorden een aanbeveling, die in praktijk gebracht, de mensen samenbrengt in het Rijk van God.
Amen.
Emeritus pastoor Reijnen.
